ประวัติความเป็นมาของเรือนจำกลางนครสวรรค์

การเปลี่ยนแปลงการปกครองหัวเมือง ใน รศ.๑๑๑ (พ.ศ.๒๔๓๕)
สมเด็จ ฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย
รับสั่งให้รวบรวมหัวเมืองต่าง ๆ เข้าเป็นมณฑล
เพื่อให้ง่ายต่อการปกครอง รวมหัวเมืองทางตอนเหนือ
แม่น้ำเจ้าพระยาขึ้นไปถึง แม่น้ำพิง คือ เมืองชัยนาท ๑
เมืองสรรค์บุรี ๑ เมืองมโนรมย์ ๑ เมืองตาก ๑ เมืองอุทัยธานี ๑
เมืองพยุหะคีรี ๑ เมืองกำแพงเพชร ๑ เมืองนครสวรรค์ ๑
รวม ๘ เมือง เป็นมณฑล ๑ ตั้งที่ว่าการมณฑล ณ เมืองนครสวรรค์
เรียกว่า “มณฑลนครสวรรค์” ตารางที่ใช้คุมขัง ลงทัณฑ์ผู้ร้าย
ในสมัยนั้น จึงเปลี่ยนเป็น “ตารางมณฑลนครสวรรค์”
(* หมายเหตุ : ข้อมูลจากหนังสือเทศาภิบาล : สำนักพิมพ์มติชน)

ในอดีต ไม่ปรากฎหลักฐานการดำเนินการของตารางมณฑลนครสวรรค์
จนกระทั่ง พ.ศ.๒๔๗๑ ได้มีการบันทึกและภาพถ่าย การดำเนินงาน
ไว้เป็นครั้งแรก และมีการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญ โดยได้เปลี่ยนฐานะ
เป็นเรือนจำจังหวัด เมื่อ พ.ศ.๒๔๘๐ ตาม กฎกระทรวงมหาดไทย
ออกตามความมาตรา ๕๘ แห่งพระราชบัญญัติราชทัณฑ์ พ.ศ.๒๔๗๙
มีการเปลี่ยนจากกำแพงไม้ เป็นคอนกรีตหลังปี พ.ศ.๒๕๐๐
มีการปรับปรุงเรือนจำครั้งใหญ่ โดยก่อสร้างกำแพงใหม่ที่สูงกว่าเดิม
และแข็งแรงมากขึ้นใน พ.ศ.๒๕๑๖ (ใช้จนถึงปัจจุบัน) และได้ยกฐานะเป็นเรือนจำกลางนครสวรรค์ในปี พ.ศ.๒๕๑๙

๑. ขุนอภิจิตรสุรทัณฑ์
(๑๑ ก.ค.๒๔๗๑-๒๑ มิ.ย.๒๔๘๔)